Badania jasno pokazują, że iloraz inteligencji (IQ) nie osiąga swojego maksimum w jednym wieku. Różne zdolności poznawcze osiągają swoje najwyższe poziomy w różnych fazach życia — niektóre bardzo wcześnie (np. szybkość przetwarzania informacji), inne dopiero w średnim lub późnym wieku (np. zasób słownictwa, rozumowanie oparte na doświadczeniu).
1. Inteligencja płynna i skrystalizowana osiągają szczyty w różnych momentach
Psychologia rozróżnia dwa główne typy inteligencji:
- Inteligencja płynna — szybkość myślenia, rozwiązywania nowych problemów, rozumowania abstrakcyjnego.
Inteligencja skrystalizowana — zbiór wiedzy, słownictwo, umiejętności wynikające z doświadczenia.
Dane z badań wskazują, że zdolności płynne osiągają maksimum wcześniej, podczas gdy zdolności skrystalizowane — później. Ten wzorzec jest widoczny także w analizie „Average IQ by Age”: różne komponenty IQ osiągają swoje wysokie poziomy w różnych dziesięcioleciach życia (źródło: worldiqtest.com/pl/)
Rozróżnienie to tłumaczy, dlaczego młodsi dorośli mogą być najlepsi w zadaniach wymagających szybkości, a osoby w średnim i późniejszym wieku często przewyższają ich w zadaniach opartych na wiedzy lub werbalnych.
2. Wyniki badań o tym, kiedy różne zdolności osiągają szczyt
Szybkość przetwarzania informacji szczytuje najwcześniej
Badanie opisane przez polski portal Medonet informuje, że choć za długo uważano, iż mózg osiąga maksimum możliwości poznawczych około 20. roku życia, najnowsze analizy sugerują, że maksymalne możliwości – w sensie całego zestawu funkcji poznawczych i doświadczeniowych – mogą przypadać na znacznie późniejszy wiek. Medonet
Pamięć robocza i nauka nowych złożonych umiejętności
W wieku 20.–30. lat typowo występuje silna pamięć robocza i duża zdolność nauki nowych, wymagających zadań. Badania polskie wskazują, że inteligencja skrystalizowana rozwija się później, podczas gdy pamięć i szybkość — wcześniej. Medonet
Umiejętności werbalne i wiedza osiągają maksimum w średnim wieku
Badania opublikowane w polskim serwisie Geekweek/Interia wskazują, że ogólne funkcjonowanie psychiczne, uwzględniające wiedzę, emocje i doświadczenie, osiąga punkt szczytowy między 55. a 60. rokiem życia. Geekweek Interia+1 Dotyczy to części zdolności: choć szybkość może już spadać, to wiedza, rozumienie sytuacji, stabilność emocjonalna i doświadczenie nadal rosną.
3. Przeglądowa charakterystyka szczytów poznawczych w różnych etapach życia
- W okresie późnych nastolatków i dwudziestki zazwyczaj mamy najszybsze przetwarzanie informacji i najlepsze wyniki w zadaniach wymagających płynnego rozumowania.
- W dwudziestkach i trzydziestkach pamięć robocza jest zwykle na mocnym poziomie, co sprzyja nauce nowych, złożonych umiejętności i przyswajaniu dużej ilości informacji.
- W czterdziestce do sześćdziesiątki najczęściej osiągamy najwyższe poziomy w słownictwie, wiedzy ogólnej i rozumowaniu werbalnym — doświadczenie życiowe i zawodowe zaczynają odgrywać dużą rolę.
- Po sześćdziesiątce wiele osób wyróżnia się głęboką intuicją, rozpoznawaniem wzorców z doświadczenia i umiejętnością spojrzenia na „cały obraz” — choć pewne aspekty, jak szybkość przetwarzania, mogą już być niższe.
4. Dlaczego nie istnieje jeden wiek „szczytu IQ”
Ponieważ wynik IQ składa się z wielu pod-umiejętności, a każda z nich zmienia się inaczej wraz z wiekiem — nie można wskazać jednego wieku jako momentu „najwyższego IQ”.
Na przykład:
- 20-latek może mieć świetną szybkość myślenia,
- 45-latek może mieć najlepsze w życiu słownictwo i wiedzę,
- 65-latek może wykazywać wyjątkową zdolność rozumowania w oparciu o doświadczenie.
Jak pokazuje wiele badań — inteligencja to nie jedna krzywa wzrostu-spadku, lecz zbiór różnych trajektorii.
5. Co to oznacza dla uczniów, dorosłych i edukatorów
Ta wiedza ma praktyczne znaczenie: każdy etap życia ma swoje przewagi poznawcze.
- Młodzi dorośli mają ogromny potencjał w szybkim uczeniu się i rozwiązywaniu nowych problemów.
- Dorośli w wieku średnim często osiągają znakomite wyniki w rozumowaniu, komunikacji i wiedzy specjalistycznej.
- Osoby starsze mogą błyszczeć w spojrzeniu strategicznym, wnioskowaniu opartym na doświadczeniu i rozumieniu ludzi.
Jeśli prowadzisz nauczanie lub rozwój osobisty — warto dostosować styl i oczekiwania do wieku i mocnych stron uczącej się osoby.
Tagi
Udostępnij artykuł
